Kalpteki Ritim Bozuklukları

Dr Cenk Conkbayır

Kardiyoloji Uzmanı

Ritim bozukluğu, düzensiz kalp atışı (aritmi) anlamına gelir. Genellikle hastalar çarpıntı şeklinde hissederler. Normal bir kalp hızı dakikada 60-100 arasındadır. Aritmiler, normal, yavaş (bradiaritmiler; dakikada 60 atımdan az) veya hızlı (takiaritmiler; dakikada 100 atıştan fazla) kalp hızıyla birlikte meydana gelebilir. Aritmideki nabzın kendi içinde bir düzeni olabileceği gibi (1 normal 1 ekstra atım veya 2 normal 1 ekstra atım gibi) tamamen düzensiz de olabilir (örnek: atrial fibrilasyon).Bazı insanlarda stres, fazla kafein ya da nikotin ya da fazla egzersize bağlı kalpte ritim bozukluğu olabilir. Bunun yanında koroner arter hastalığı (kalp damar hastalığı), kandaki elektrolit dengesizlikleri (sodyum ve potasyum gibi),kalp kası hastalıkları , kalp krizi ve kalp ameliyatından sonraki iyileşme süreci genelde görülen diğer sebeplerdendir. Kalbin kulakçıklarının ya da karıncıklarının düzensiz atışlarına bağlı değişik tipte olabilir. En sık bilinenleri ekstra atımlardır. Bunlara örnek şunlardır: Kulakçıklarda zamanından önce oluşan ekstra atışlardır. (APS atrial prematüre atımlar) . Zararsızlardır ve çoğunlukla tedavi gerektirmezler. Ancak sık olursa atrial fibrilasyon denen başka bir ritim bozukluğunun habercisi olabilir.Ventriküler Prematür (erken) Atımlar (VPS) : Bunlar en yaygın aritmiler arasındadır ve kalp rahatsızlığı olan ya da olmayan bir çok insanda görülebilir. VPS'ler kalp rahatsızlığı veya elektrolit dengesizliğe bağlı olarak ortaya çıkabilir. Sık VPS'si ve/veya buna bağlı semptomları olan insanlar bir kalp doktoru tarafından incelenmelidirler. Yine de bir çok insanda VPS'ler genellikle zararsızlardır ve tedaviye çok nadir ihtiyaç duyulur.

Atrial Fibrilasyon (AF): kulakçıkların normal olmayan bir şekilde kasılmasına neden olan, çok yaygın görülen düzensiz bir kalp ritmidir. En önemli ve korkulan yan etkisi kalp içinde pıhtı oluşmasına zemin hazırlaması ve bu pıhtıların yerinden kopup vücudun değişik yerlerine (özellikle beyine) gidip ciddi problemlere yol açmasıdır. Atrial fibrilasyon sağlıklı insanlarda da nadiren görülebilmekle birlikte özellikle kalp damar hastalığı, hipertansiyon kapak hastalıkları , kalp yetmezliği bazı durumlarda sık görülür. En büyük yan etkisi, kalpte pıhtı oluşumuna zemin hazırlamasıdır. Bu nedenle aralıklı olan genç kişilerde dondurma yöntemi ile tedavi olabiliri. Veya warfarin denen kan sulandırıcı ilaçlarla pıhtı oluşumundan korunabilir.

Atrial flutter: Kulakçıklarda bir ya da daha fazla hızlı dolaşımdan kaynaklanan bir aritmidir.Bu aritmi daha çok kalp rahatsızlığı olan insanlarda ameliyattan sonraki bir hafta içerisinde görülür. Gibi durumlarda sıklığı artmaktadır. Çoğunlukla atrial fibrilasyona dönüşür.

Paroksismal supraventriküler takikardi (PSVT): Karıncıkların üst bölümünden başlayan genellikle hızı dakikada 150-200 arasında, düzenli bir aritmidir. PSVT aniden başlar ve birden sona erer. Toplumda nadir olmayarak görülür.

İki temel çeşidi vardır: Aksesuar yola bağlı olan ve AV nodal reentran takikardiler.

Aksesuar yola bağlı takikardiler: Kulakçıklar ve karıncıklar arasında, normalde olmaması gereken kestirme bir yoldan dolayı oluşur. Uyarılar normal iletim yollarının yanısıra ekstra yollardan da geçerler; bu da uyarıların kalbin içinde çok hızlı bir şekilde iletilerek kalbin alışılmadık şekilde hızlı atmasına sebep olur.AV nodal reentran taşikardiler: AV düğümden geçen birden çok yol olmasına bağlı olarak hızlı kalp ritmi. Kalp çarpıntısına, bayılmaya veya kalp yetmezliğine sebep olabilir. Bir çok durumda ilaçlar pacemaker (kalp pili) veya sağlık personeli tarafından yaptırılan basit bir manevra ile sonlandırılabilirler.AVNRT genelikle Ablasyon yöntemi ile kateterler aracılığı ile radyofrekans ya dahalk arasında yakma işlemi olarak tanımlanan işlemlerle kateter laboratuvarında tedavi edilebilir. Ventriküler Takikardi (VT): Ciddi bir aritmidir. Karıncıklardan kaynaklanır. Bu hızlı ritim, kalbin yeterince kanla dolmasını engeller, böylelikle vücuda daha az kan pompalanır. Kalp rahatsızlığı olan insanlarda sonuçları çok ciddi olabilir ve yanında kanın yeteri kadar pompalanmamasına bağlı şikayetler (baş dönmesi, göz kararması vb) gözlenebilir. Zamanında tanınmalı ve müdahale edilmelidir. Ventriküler Fibrilasyon: Ölümcül bir ritim bozukluğudur. Karıncıklardan kaynaklanan tamamen düzensiz yetersiz kasılmalardan oluşan ölümcül bir ritim bozukluğudur. Karıncıklar kas seyirmesi gibi titrer ve etkili bir kasılma oluşturamaz ve vücuda kan pompalayamazlar. Hastaya kardiyopulmoner (kalp akciğer) canlandırma ve defibrilasyon (elektroşok) yapılmalıdır.QT aralığı normalden uzun olduğunda ventriküler takikardinin ölümcül olabilecek bir çeşidi olan "torsades des pointes" riskini artırır. Uzun QT sendromu gençlerde ölüme yol açabilen kalıtsal bir durumdur. Antiaritmik ilaçlarla, pacemaker, elektriksel kardiyoversiyon (elektroşok), defibrilasyon veya ICD’ler ile (implante edilebilir kardiyoverter defibrilatör) veya ablasyon tedavisiyle tedavi edilebilir. Kalpte sadece nabızın yükseldiği ritim bozuklukları yoktur bunların yanında nabzın yavaşladığı ritim bozuklukları da mevcuttur. Bunlara bradiaritmi denir. Bradiaritmiler: Bunlar kalbin elektriksel iletim sistemindeki bir rahatsızlıktan kaynaklanabilecek yavaş kalp ritimleridir. Kalpte uyarı çıkaran merkez olan sinüs düğümü hastalıkları ve iletimi engelleyebilen kalp blokları başlıca nedenlerdir. Sinüs düğümü hastalıkları: Hasta sinüs sendromu: Burada sinüs düğümü yeteri kadar uyarı çıkaramaz. Atım hızı azalır. Bayılma oluşturacak düzeylerde yavaşlama olursa kalp pili (pacemaker) takılır. Kalp blokları: Elektriksel uyarının sinüs düğümünde oluşup kulakçıklara, daha sonra karıncıklara ve en son kalp hücrelerine gidiş yolu boyunca, yolun herhangi bir bölgesinde gecikmesi ya da tamamen bloke olması. Kalp düzensiz ve genellikle daha yavaş atar. Durum ciddiyse kalp pili (pacemaker) ile tedavi edilir. Aritmileri ve nedenlerini teşhis etmek için yapılan testler şunlardır: Elektrokardiyogram , Ritim holter EventRecorder,EforTesti,Ekokardiyogram Kardiyak kateterizasyon, Elektrofizyolojik çalışma (EPS)

Aritmiler nasıl tedavi edilir?Tedavi, aritminin çeşidi ve ciddiyetine bağlıdır. Başlıca tedavi yöntemleri:Yaşam tarzında değişiklikler, İlaç (antiaritmik ilaçlar),Kardiyoversiyon veya defibrilasyon (elektrik şoku ile tedavi), Pacemaker (kalp pili),Kateter ablasyon. Ayrıca yaşam tarzı değişiklikleri de şarttır. Düzensiz kalp ritmi belli aktiviteler sırasında ortaya çıkıyorsa bunları yapmaktan kaçınmak gerekir, Sigara bırakılmalı,Alkol tüketimi sınırlandırılmalı,Kafein kullanımı sınırlandırmalı ya da bırakılmalı (Bazı insanlar kafeine duyarlıdır ve çay,kahve, kola gibi kafeinli ürünler kullanırken daha fazla şikayet ortaya çıkabilir.) Nezle ve öksürük ilaçlarından uzak durulmalıdır çünkü bunlardan bazıları düzensiz kalp ritmini teşvik eden maddeler içermektedir.Ritim bozukluğunda kullanılan ilaçlar kalp hızını kontrol altında tutarlar ve aritimiyi baskılarlar. Kan sulandırıcı ilaçlar (Antikoagülan ve antiplateletler) atrial fibrilasyon gibi aritmilerde kan pıhtısı riskini azaltırlar (warfarin , aspirin, clopidogrel vb).İlaçlar atrial fibrilasyon gibi aritmileri düzeltemiyorsa kardiyoversiyon yani şok gerekebilir. Kısa süreli anestezi uygulamasından sonra göğüs duvarından kalbi senkronize eden ve normal ritmin tekrar başlamasını sağlayan bir elektrik şoku verilir. Bunu kardiyoverter/defibrilatör adı verilen taşınabilir cihazlar yapar. Nabzın çok düşük olduğu ve bayılma olduğu durumlarda pacemaker yani kalp pili gerekebilir. Kalp pilleri öncelikli olarak kalbin çok yavaş atmasını önlerler. Kalp pilleri elektriksel uyarı üreten bir jeneratör ve elektronik bir ünite ile bu uyarıları kalp kasına ileten elektrodlardan oluşur. Yeni kalp pillerinin kalp hızını ve aritmileri kontrol etmeye yönelik olarak oldukça gelişmiş özellikleri vardır.

Ritim bozukluklarında nabzın çok yükseldiği ve hastaların çok rahatsız olduğu zamanlarda eğer AVNRT saptandı ise ablasyon yapılır. Ablasyon sırasında kalp içindeki anormal kalp ritmine sebep olan küçük bir doku bölgesine bir kateter yardımıyla yüksek frekanslı elektrik enerjisi gönderilir. Bu enerji anormal kalp ritminin yolunu kapatır. Ablasyon birçok PSVT, atrial flutter ve bazı atriyal ve ventriküler takikardi tedavilerinde kullanılır. Ayrıca atrial fibrilasyonu olan insanlarda yararlı olabilecek, kulakçıklar ve karıncıklar arasındaki elektriksel yolu kapatmada kullanılabilir. Ablasyon optimum tedaviyi sağlamak için diğer prosedürlerle birlikte uygulanabilir.

Kaynak: European Society of Cardiology,American Society of Cardiology,www.ahmetpman .com,www.cenkconkbayir.com

EPS  (Elektrofizyolojik çalışma) Hangi durumlarda uygulanır?